30 کرامت و تصرف تکوینی

حضرت مریم به اذن پروردگار درخت خرمای خشکیده را جنباند و بلافاصله درخت میوه دار شد و خرمای تازه آورد و مریم از آن تناول نمود: «وَ هُزِّی اِلَیکِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُسَاقِطْ عَلَیکِ رُطَبا جَنِیّا».(142) شاخه این نخل را به سوی خود تکان ده، رطب تازه بر تو فرو ریزد.

حضرت فاطمه علیهاالسلام نیز دارای کرامات و معجزه های بسیاری بود که نشان از تصرف تکوینی آن بانو داشت؛ مانند چرخش سنگ آسیاب(143)؛ و گردش گهواره(144) و آماده شدن غذا(145) بدون آنکه دست انسانی در کار باشد.

اباذر نقل می کند: «رسول خدا مرا فرستاد تا علی علیه السلام را خدمت ایشان دعوت کنم، چون به خانه علی علیه السلام رفتم و صدا زدم کسی جواب مرا نداد، امّا دیدم سنگ آسیاب خود به خود می چرخد و گندم را آرد می نماید و هیچ کس نیز در کنار آن نیست، پس بازگشتم و خدمت رسول اللّه صلی الله علیه و آله عرض کردم چیزی دیدم که نمی فهمم! من در شگفتم که سنگ آسیاب در خانه علی علیه السلام می چرخد و هیچ کس نیز با آن نبود تا بچرخاند.

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: هر آینه خداوند قلب دختر مرا پر از یقین و وجودش را پر از ایمان نموده است و خداوند از ضعف او خبر دارد؛ لذا به او کمک می کند و کفایت کارهایش را می نماید. آیا تو نمی دانی که خداوند فرشتگانی دارد که کمک کار آل محمّد صلی الله علیه و آله هستند؟!»(146)

31 دریافت غذای بهشتی

از کرامات حضرت مریم(س) این بود که غذای بهشتی از جانب خداوند دریافت می کرد: «کُلَّمَا دَخَلَ عَلَیهَا زَکَرِیَّا المِحْرَابَ وَجَدَ عِنْدَهَا رِزْقا قَالَ یَا مَرْیَمُ أنّی لَکِ هَذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللّه ِ یَرزُقُ مَنْ یَشَاءُ بِغَیرِ حِسَابٍ»(147).

فاطمه زهرا علیهاالسلام نیز در موارد متعددی غذاهای بهشتی دریافت نمود(148). در احادیث آمده است که در یکی از روزهای سخت زندگی که گرسنگی بر خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله فشار آورد فاطمه علیهاالسلام وضو گرفت و دست به دعا برداشت و پس از خواندن دو رکعت نماز از خداوند درخواست مائده ای از آسمان نمود. ناگهان ظرفی از غذا و طعام بهشتی نازل شد که بوی عطر آن، منزل علی علیه السلام را معطر ساخت.

امام علی علیه السلام پرسید: انّی لک هذا؟

حضرت پاسخ داد: هو من عند اللّه .

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که خبردار شد فرمود: حمد و ستایش خداوندی را که دختری به من عطا فرمود مانند حضرت مریم که «هرگاه زکریای پیغمبر در محراب عبادت او حاضر می شد، پیش او خوردنی می یافت. می گفت: اینها از کجاست؟

مریم جواب می داد: از جانب خدا»(149).

این ماجرا را زمخشری در کشاف نقل کرده است.

32 ایجاد شگفتی در پیامبر

حضرت زکریا چون وارد محراب حضرت مریم گردید، مشاهده نمود که غذای زمستانی در تابستان و غذای تابستانی در زمستان نزد مریم است؛ از این واقعه به شگفت آمد، لذا پرسش نمود. «کُلَّمَا دَخَلَ عَلَیهَا زَکَرِیَّا المِحْرَابَ وَجَدَ عِنْدَهَا رِزْقا قَالَ یَا مَرْیَمُ أنّی لَکِ هَذَا...»(150).

فاطمه علیهاالسلام نیز کرامات بسیاری داشت و یا گفتار و رفتاری از آن بانو اظهار می شد که پیامبر صلی الله علیه و آله (151) یا علی علیه السلام (152) و گاهی اصحابی چون سلمان و اباذر(153) را به شگفتی وا می داشت.

33 مکرمت امیدبخش

حضرت زکریا علیه السلام با مشاهده مائده بهشتی نزد حضرت مریم و شنیدن جمله آن زن که فرمود: «یَرزُقُ مَنْ یَشَاءُ بِغَیرِ حِسَابٍ»(154) امیدوار شد و با خود اندیشید حال که چنین است، رزق یک فرزند از جانب خدا به وی نیز ممکن خواهد بود؛ لذا در سن پیری با این امید درخواست فرزند نمود(155).

زهرا علیهاالسلام نیز دارای کرامات و توجهات خاص الهی بود که پیامبر صلی الله علیه و آله ، علی علیه السلام و به ویژه اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله مانند سلمان، اباذر و مقداد را امیدوار می نمود و به آنان دلگرمی می بخشید.

34 مصائب و سختیها

مصائب و سختیها در مسیر کمال عامل مؤثری بوده، در تقرب به خداوند نقش روشنی دارد، لذا خداوند تمام اولیاء خود را به مصائب و سختیهای خاص مبتلا می نماید. امام صادق علیه السلام از قول علی علیه السلام فرمود: «انّ أشدّ الناس بلاء النبیّون ثم الوصیّون ثم الأمثل فالأمثل...»(156).

حضرت مریم متحمل مصائب و بلاهای زیادی شد. سخت ترین آنها عبارت بود از دوری از مادر و پدر در تمام دوران زندگی، خدمتگزاری بیت المقدس از کودکی، تهمت و سوء ظن مردم در عین پاکی، بارداری و زایمان در تنهایی و غربت، نداشتن محل استراحت و غذا و پناه بردن به کنار درخت خرما، نگهداری کودک بدون پدر با آن برخوردها و نگاههای بد مردم.

امّا مصائب و سختیهای فاطمه علیهاالسلام از دوران کودکی حد و حصری نداشت. در بطن مادر تنهایی و نگرانی و حزن مادر را درک می نمود(157) و چون چشم به دنیا گشود، شاهد اذیت و آزار پدر بود(158). چندی نگذشت که خود را در کنار پدر در شعب ابی طالب متحمل سختیها دید و غم و رنج پدر را با خود تقسیم می نمود و در بیم و هراس پدر از مکه هجرت نمود. رنجهای پدر در مدینه به ویژه جنگ احد(159) را به عنوان نزدیک ترین زن به پدر بر خود هموار نمود تا نوبت به وفات پدر بزرگوارش رسید. وفات پیامبر صلی الله علیه و آله با حزن، گریه، مصائب، رنجهای طاقت فرسا و قتل فرزندش محسن شروع شد و به آرزوی مرگ و شهادت آن بانو انجامید.

35 قذف و نسبت ناروا

مردم نادان حضرت مریم را قذف نمودند و نسبتهای ناروایی به ایشان دادند. این قذف به رغم آگاهی آنان به پاکی خاندان و شرافت حضرت مریم بود: «قَالُوا یَا مَریَمُ لَقَدْ جِئْتِ شَیْئا فَرِیّا. یَا اُخْتَ هَارُونَ مَا کَانَ اَبُوکِ سَوءٍ وَ مَا کَانَت اُمُّکِ بَغِیّا»(160).

ای مریم به راستی کار بسیار ناپسندی مرتکب شده ای، ای خواهر هارون! پدر تو مرد بدی نبود و مادرت نیز بدکار نبود.

امام صادق علیه السلام نیز در روایتی طولانی درباره هفت گناه کبیره که در قرآن آمده و هر هفت مورد را برخی از نادانهای امت اسلامی نسبت به اهل بیت علیهم السلام مرتکب شدند می فرماید: «... امّا قذف محصنه همان است که برخی بر سر منابر فاطمه زهرا علیهاالسلام را قذف نمودند و نسبتهای نادرستی به ایشان دادند...»(161).

36 آرزوی مرگ

حضرت مریم از شدت حزن و ترس از تکذیب مردم و افترا آرزوی مرگ نمود و از خداوند آن را درخواست کرد و فرمود: «یَا لَیْتَنِی مِتُّ قبلَ هَذَا»(162).

حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام نیز از شدت حزن و رنج آرزوی مرگ نمود و از خداوند درخواست کرد هر چه زودتر مرگش را برساند: «الهی عجّل وفاتی سریعا». پروردگار نیز دعای او را اجابت نمود(163).

37 سکوت و تحریم سخن

حضرت مریم به امر پروردگار در مواجهه با اهانت مردم نادان و مغرض روزه سکوت گرفت و سخن گفتن با آنان را تحریم نمود: «فَلَنْ اُکَلِّمَ الیَومَ اِنسِیّا»(164).

فاطمه زهرا علیهاالسلام نیز پس از شنیدن اهانت برخی از منبر پیامبر صلی الله علیه و آله در مسجد آن حضرت و اهانت برخی دیگر در آستانه مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله و تکذیب دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله ، نسبت به آن دو سکوت اختیار نمود و آنان را از گفت و گو با خود تحریم نمود و فرمود هرگز با آنان سخن نخواهم گفت: «فلن اکلم من رأس کلمة»(165).

38 غسل صدیقه به دست صدیق

حضرت مریم(س) پس از فوت به وسیله عیسی علیه السلام غسل داده شد. حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام نیز به دست حضرت علی علیه السلام غسل داده و کفن و دفن شد. مفضل از اصحاب بزرگ امام صادق نقل می کند که از آن حضرت پرسیدم چه کسی فاطمه زهرا علیهاالسلام را غسل داد؟ فرمود: امیرالمؤمنین علیه السلام .

مفضل می گوید من این مطلب برایم بزرگ آمد و تعجب کردم؛ لذا حضرت فرمود: گویا از آنچه به تو گفتم دلتنگ شدی؟

عرض کردم: آری چنین است فدایت شوم.

حضرت فرمود: دلتنگ مباش؛ زیرا فاطمه علیهاالسلام صدیقه بود و جز صدیق نباید او را غسل دهد، مگر نمی دانی که مریم را جز عیسی کسی غسل نداد(166).

39 اشتیاق به بهشت

در روایات آمده است که فاطمه زهرا علیهاالسلام و حضرت مریم دو زن از چهار زن بهشتی هستند(167) که بهشت مشتاق آنان است: «اشتاق الجنّة الی اربع من النساء: مریم بنت عمران و آسیة بنت مزاحم زوجة فرعون و خدیجة بنت خویلد و فاطمة بنت محمّد.»(168)

40 بهشت جایگاه ابدی

آیات قرآن و عصمت و سیره حضرت زهرا علیهاالسلام و مریم(س) در این دنیا که روایات و تاریخ ثبت کرده، به خوبی جایگاه ابدی آن دو را نشان می دهد. افزون بر اینکه روایات اسلامی فراوانی وجود دارد که به صراحت، بهشتی بودن آنان را بیان می کند. روشنی مطلب به حدی است که آن را جزء ضروریات دین قرار می دهد. در روایات آمده است که اولین زن، بلکه اولین شخصی که وارد بهشت می شود حضرت زهرا علیهاالسلام است و بعد از آن جناب نوبت ورود زنان مقدس دیگری چون حضرت مریم(س) می رسد(169).

نتیجه گیری

نکات زیر را می توان به عنوان مهم ترین نتایج تحقیق در مقاله حاضر بیان کرد:

1 خداوند، مقدس اصیل است و اشخاص و اشیاء بر حسب انتساب خاص و تجلی خداوند در آنها و متجلی شدن خداوند به وسیله آنان از قداست نسبی برخوردار می باشند.

2 حضرت مریم نزد همه مسیحیها با تمام اختلافاتی که میان آنها وجود دارد مقدس است و هیچ امری در دین مسیح نتوانسته قداست آن حضرت را بپوشاند.

3 قرآن مبانی تقدس مریم(س) را صفات و ویژگیهایی در آن بانو بیان داشته است.

4 تمام صفات حضرت مریم(س) که مبنای تقدس آن حضرت بود، به طریق اولی در حضرت زهرا علیهاالسلام وجود داشت. افزون بر اینکه فاطمه زهرا علیهاالسلام از صفات دیگری نیز برخوردار بود که به تنهایی می تواند منشأ تقدس باشد.

5 عقده ها و کینه ها و جاه طلبیهای برخی از افراد در صدر اسلام باعث شد جریان قداست پوشی فاطمه زهرا علیهاالسلام بعد از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله آغاز شود و جهل و تعصب آن را استمرار بخشید.

6 کتمان قداست زهرا علیهاالسلام نه تنها ظلم به آن حضرت بود، بلکه موجب ستم به اسلام و بشریت گردید و لوای اسلام در احترام کردن و تکریم زن و جایگاه والای زن در این آیین از مسلمانان گرفته شد. این در حالی است که در عالم غربِ مدعی مسیحیت بسیاری از کوتاهیها نسبت به زن با شعار و لوای تقدس مریم پوشش داده شده است.

منابع و مآخذ

1 ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، بیروت، دار احیاء الکتب العربیه، 1962 م.

2 ابن خلدون، العبر تاریخ ابن خلدون، ترجمه عبدالحمید آیتی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1363ش.

3 ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، قم انتشارات علامه، بی تا.

4 ابن کثیر ابوالفداء اسماعیل، قصص الانبیاء، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1402ق.

5 اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمّه، بیروت، دارالکتاب الاسلامی، 1401ق.

6 امینی، عبد الحسین احمد، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، بیروت، دارالکتاب العربی، 1403ق.

7 بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1403ق.

8 بی آزار شیرازی، عبدالکریم، مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس علوم قرآن، قم، دارالقرآن الکریم 1373ش.

9 تستری، نور اللّه ، احقاق الحق، تهران، دارالکتب الاسلامیه، بی تا.

10 خمینی، روح اللّه ، چهل حدیث، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجا، 1368ش.

11 دشتی، محمّد، فرهنگ سخنان حضرت فاطمه علیهاالسلام ، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین الملل، 1379ش.

12 راغب اصفهانی، ابی القاسم الحسین، المفردات فی ترتیب القرآن، تهران، کتابفروشی مرتضوی، 1362ش.

13 سلمانپور، محمّد جواد، علی علیه السلام قرآن ناطق، تهران، نشر عابد، 1380ش.

14 صدوق، ابو جعفر محمّد بن علی، علل الشرایع، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1385ق.

15 صدوق، ابو جعفر محمّد بن علی، کتاب الخصال، قم، جامعة المدرسین فی الحوزة العلمیه، 1362ش.

16 طباطبائی، محمّد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 1392ق.

17 طبرسی، ابی علی، مجمع البیان لعلوم القرآن، تهران، مکتبة العلمیة الاسلامیه، بی تا، 5 ج.

18 طبری، ابو جعفر محمّد بن جریر، تاریخ الطبری، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1408ق.

19 طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، تهران، المکتبة المرتضوی، 1362ش.

20 کلینی، ابو جعفر محمّد بن یعقوب، اصول کافی، ترجمه سید جواد مصطفوی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اهل بیت، بی تا، 4 ج.

21 فعال عراقی، حسین، داستانهای قرآن و تاریخ انبیاء در المیزان، تهران، سبحان، 1378ش.

22 قزوینی، محمّد کاظم، فاطمة الزهراء من المهد الی اللحد، ترجمه دکتر حسن فریدونی، آفاق، 1404ق.

23 مجلسی، محمّد باقر، بحارالأنوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1403ق.

24 نجمی، محمّد صادق، سیری در صحیحین، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1359ش.

1 بحارالأنوار، ج 43، ص 48، 49 و 77؛ ج 14، ص 201.

2 همان، ج 43، ص 77.

3 همان، ج 43، ص 49-48؛ ج 14، ص 197 و 206.

4 فاطمه از ولادت تا شهادت، ص 488.

5 الغدیر، ج 2، ص 61؛ مناقب، ج 4، ص 24.

6 فاطمه از ولادت تا شهادت، ص 638.

7 فاطمه، ص 649.

8 مجموعه سخنرانیها و مقالات قرآنی، ص 82.

9 تاریخ ابن خلدون، ج 1، ص 159.

10 قصص الأنبیاء، ص 376.

11 آل عمران / 33.

12 الخصال، ج 1، ص 225.

13 البرهان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 278-277.

14 احزاب / 33.

15 ابراهیم / 24.

16 نور / 36.

17 الغدیر، ج 3، ص 107.

18 شوری / 23.

19 الغدیر، ج 3، ص 31.

20 همان، ج 3، ص 350.

21 توبه / 119.

22 الغدیر، ج 2، ص 306.

23 واقعه / 11-10.

24 الغدیر، ج 2، ص 211.

25 فاتحة الکتاب / 6.

26 قصص قرآن در المیزان، ج 2، ص 407.

27 آل عمران / 35.

28 قصص الأنبیاء، ص 352.

29 تاریخ ابن خلدون، ج 1، ص 159.

30 المیزان، ج 3، ص 184.

31 علل الشرایع، ص 124.

32 قصص الأنبیاء، ص 352.

33 آل عمران / 35.

34 تاریخ ابن خلدون، ج 1، ص 159.

35 بحارالأنوار، ج 14، ص 194.

36 آل عمران / 37.

37 ضحی / 8.

38 بحارالأنوار، ج 43، ص 49.

39 البرهان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 473.

40 فاطمه از ولادت تا شهادت، ص 439.

41 الخصال، ج 1، ص 206.

42 بحارالأنوار، ج 43، ص 53.

43 همان، ج 43، ص 28.

44 همان، ج 43، ص 4.

45 همان، ج 43، ص 2.

46 المیزان، ج 3، ص 183؛ اصول کافی، ج 2، ص 484؛ بحارالأنوار، ج 14، ص 199.

47 بحارالأنوار، ج 43، ص 5-4.

48 همان، ج 43، ص 43.

49 همان، ج 43، ص 3.

50 آل عمران / 36.

51 بحارالأنوار، ج 43، ص 10؛ علل الشرایع، ص 178.

52 بحارالأنوار، ج 43، ص 13؛ علل الشرایع، ص 179.

53 الغدیر، ج 2، ص 295.

54 آل عمران / 37.

55 المیزان، ج 3، ص 173.

56 مفردات راغب، ص 44؛ مجمع البحرین، ج 5، ص 258.

57 مفردات راغب، ص 212.

58 همان، ص 326؛ مجمع البحرین، ج 3، ص 469.

59 فاطمه از ولادت تا شهادت، ص 553.

60 زخرف / 28.

61 قصص قرآن، ص 232.

62 آل عمران / 36.

63 آل عمران / 37.

64 نور / 36.

65 المیزان، ج 3، ص 174.

66 آل عمران / 379.

67 بحارالأنوار، ج 43، ص 12؛ علل الشرایع، ص 181.

68 علل الشرایع، ص 182؛ کشف الغمه، ج 2، ص 25؛ بحارالأنوار، ج 43، ص 81 .

69 بحارالأنوار، ج 14، ص 204.

70 همان، ج 14، ص 192.

71 البرهان فی تفسیر القرآن، ج 3، ص 133.

72 بحارالأنوار، ج 43، ص 16.

73 همان، ج 43، ص 18.

74 بنگرید به: فاطمه زهرا، از تولّد تا شهادت، ص 33-31.

75 تحریم / 12.

76 بحارالأنوار، ج 43، ص 64.

77 کشف الغمه، ج 2، ص 40؛ بحارالأنوار، ج 43، ص 158.

78 المیزان، ج 19، ص 346؛ مجمع البیان، ج 5، ص 320.

79 تاریخ ابن خلدون، ص 161.

80 مائده / 75.

81 الغدیر، ج 2، ص 312.

82 علل الشرایع، ص 184.

83 نساء / 68.

84 تحریم / 12.

85 بحارالأنوار، ج 43، ص 13.

86 شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 16، ص 212؛ بحارالأنوار، ج 43، ص 158.

87 بحارالأنوار، ج 2، ص 3.

88 بنگرید به: علی قرآن ناطق، ص 86.

89 بحارالأنوار، ج 43، ص 8 .

90 آل عمران / 42.

91 احزاب / 33.

92 (خطیب بغدادی در تاریخ بغداد، زمخشری در تفسیر کشاف، ج 1، ص 193، فخر رازی در تفسیر، ج 2، ص 70، ابن اثیر در اسد الغابه، ج 2، ص 12، سبط ابن جوزی در کتاب تذکرة الائمه، امام واحدی در اسباب النزول، ابن صباغ مالکی در الفصول المهمه، ص 7، سیوطی در الدر المنثور، ج 5، ص 198، طبری در ذخائر العقبی، ص 21، قرطبی در الجامع لاحکام القرآن، ج 14، ص 182، ابن عربی در احکام القرآن، ج 2، ص 166، ابن عبد البر در الاستیعاب، ج 2، ص 460، بیهقی در السنن الکبری، ج 2، ص 149، حاکم نیشابوری در المستدرک، ج 2، ص 416، امام احمد حنبل در مسند، ج 1، ص 331، نسائی در خصائص، ص 4، طبری در تفسیر، ج 22، ص 5، خوارزمی در مناقب، ص 35، هیثمی در مجمع الزوائد، ج 9، ص 166 و ابن حجر در صواعق المحرقه، ص 85) به نقل از: فاطمه زهرا از ولادت تا شهادت، ص 90.

93 تاریخ ابن خلدون، ص 434.

94 بحارالأنوار، ج 43، ص 15.

95 (قندوزی در ینابیع الموده، ص 260، محمّد صالح کشفی در مناقب، امرتسوی در ارجح المطالب، حافظ ابوبکر شافعی در تاریخ بغداد، ج 13، ص 331، ابن عساکر در تاریخ کبیر، ج 1، ص 319، حافظ سیوطی و رافعی در التدوین، طبری در ذخائر العقبی، و صفوری در نزهة المجالس، ص 227)، به نقل از: فاطمه از ولادت تا شهادت، ص 121.

96 ینابیع الموده، ص 260.

97 بحارالانوار، ج 14، ص 197؛ قصص الانبیاء، ص 353.

98 تحریم / 12.

99 بحارالأنوار، ج 43، ص 20؛ الغدیر، ج 2، ص 61.

100 (حاکم در المستدرک، ج 3، ص 152، خطیب بغدادی در تاریخ خود، ج 3، ص 54، محب الدین طبری در ذخایر العقبی، ص 48، صدر الحفاظ کنجی شافعی در الکفایه، ص 222، سیوطی در إحیاء المیت، ص 257، متقی هندی در کنزالعمال، ج 6، ص 219 و 112 و شبلنجی در نورالأبصار، ص 45) به نقل از: الغدیر، ج 2، ص 62.

101 الغدیر، ج 3، ص 175.

102 تحریم / 11.

103 الغدیر، ج 2، ص 61.

104 آل عمران / 45.

105 بحارالأنوار، ج 43، ص 48.

106 همان.

107 همان، ج 14، ص 207. البته درباره بارداری حضرت مریم(س) روایت معتبری داریم که چون به وسیله نفحه روح القدس حمل برداشت نُه ساعت طول کشید هر ساعتی به اندازه یک ماه.

108 مریم / 31-29.

109 بحارالأنوار، ج 14، ص 207.

110 احقاف / 15.

111 اصول کافی، ج 2، ص 365؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 172.

112 انعام / 85-84.

113 بحارالأنوار، ج 43، ص 37.

114 فاطمه از ولادت تا شهادت، ص 82.

115 این روایت را خطیب بغدادی در تاریخ بغداد، ج 1، ص 316، خوارزمی در مناقب، ص 229، محب الدین طبری، حموینی، ذهبی، ابن حجر مکی، متقی هندی، زرقانی و قندوزی از اهل سنت نقل کرده اند. (بنگرید به: فاطمه از ولادت تا شهادت، ص 83).

116 تحریم / 12.

117 آل عمران / 43.

118 تاریخ ابن خلدون، ج 1، ص 160.

119 علل الشرایع، ص 182.

120 بحارالأنوار، ج 43، ص 76 و 84.

121 فاطمه از ولادت تا شهادت، ص 221.

122 ارشاد دیلمی، ج 1، ص 270.

123 آل عمران / 191.

124 بحارالأنوار، ج 43، ص 35.

125 آل عمران / 35.

126 فرهنگ سخنان فاطمه، ص 83.

127 آل عمران / 43.

128 آل عمران / 42.

129 المیزان، ج 3، ص 188.

130 بنگرید به: بحارالأنوار، ج 43، ص 22، 24، 26، 36، 37، 49 و 78.

131 بحارالأنوار، ج 43، ص 49.

132 شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 15، ص 197.

133 آل عمران / 45.

134 مریم / 19.

135 آل عمران / 42.

136 بنگرید به: الغدیر، ج 5، ص 49؛ بحارالأنوار، ج 43، ص 78.

137 بنگرید: به علی قرآن ناطق، ص 86.

138 مریم / 24.

139 المیزان، ج 14، ص 43.

140 بحارالأنوار، ج 14، ص 209.

141 اصول کافی، ج 1، ص 346؛ بحارالأنوار، ج 43، ص 79.

142 مریم / 25.

143 بحارالأنوار، ج 43، ص 29.

144 همان، ج 43، ص 45.

145 همان، ج 43، ص 30.

146 همان، ج 43، ص 29.

147 آل عمران / 37.

148 بحارالأنوار، ج 43، ص 27، 29، 31 و 77.

149 همان، ج 35، ص 251؛ فرهنگ سخنان فاطمه، ص 261.

150 آل عمران / 37.

151 بحارالأنوار، ج 43، ص 91.

152 همان، ج 43، ص 74، 60 و 31.

153 همان، ج 43، ص 46-45.

154 آل عمران / 37.

155 المیزان، ج 3، ص 174.

156 شرح چهل حدیث، ص 203.

157 بحارالأنوار، 43، ص 2.

158 صحیح بخاری، ج 1 و 5 به نقل از: سیری در صحیحین، ص 324.

159 صحیح بخاری، ج 1، 4 و 5 به نقل از: سیری در صحیحین، ص 325.

160 مریم / 28-27.

161 الخصال، ص 364.

162 مریم / 23.

163 بحارالأنوار، ج 43، ص 177؛ احقاق الحق، ج 19، ص 16؛ فرهنگ سخنان فاطمه، ص 177.

164 مریم / 26.

165 تاریخ طبری، ج 3، ص 236؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 1، ص 134 و ج 2، ص 19؛ الغدیر، ج 7، ص 226 و 229؛ فرهنگ سخنان فاطمه، ص 248.

166 اصول کافی، ج 1، ص 459؛ علل الشرایع، ص 184.

167 الخصال، ص 206 و 235.

168 بحارالأنوار، ج 43، ص 53.

169 همان، ج 43، ص 52.